Dsitakische Sprache
Aus Kitakien
(Unterschied zwischen Versionen)
K (6 versioj: Enhavaj paĝoj) |
K (ŝablono) |
||
| Zeile 1: | Zeile 1: | ||
| - | {{ | + | {{Informkesto lingvo |
| - | + | |Propra_nomo=Dzitáka tëlë | |
| - | + | |Nomo=Dzitaka lingvo | |
| - | nomo | + | |Germana nomo=Dsitakische Sprache, Dsitakisch |
| - | + | |Landoj=Dzitakujo | |
| - | + | |Regiono=tuta lando | |
| - | + | |Denaske=0 | |
| - | + | |Fremdlingve=0 | |
| - | + | |Klasifiko=planita | |
| - | + | |Fam1=[[Kitakidaj lingvoj|Kitakida]] | |
| - | + | |Fam2=Okcidenta Kitakida | |
| - | + | |Koloro=Konstruita | |
| - | + | |Kodo1=dz | |
| - | + | |Kodo2=dzt | |
| - | + | |Mapo= | |
| - | + | ||
| - | + | ||
| - | + | ||
}} | }} | ||
La '''Dzitaka lingvo''' najbaras sudokcidente al la [[Kitaka lingvo]] kaj distingiĝas per la jenaj trajtoj. | La '''Dzitaka lingvo''' najbaras sudokcidente al la [[Kitaka lingvo]] kaj distingiĝas per la jenaj trajtoj. | ||
| + | |||
===pliaj vokaloj=== | ===pliaj vokaloj=== | ||
ë (kiel en la albana: ë, k-u germane: e (en: Katze, Tasse, gehen, …)); y (kiel rusa: ы kaj pola: y, resp. turka: ı) kaj å (kiel en sveda, norvega kaj dana lingvoj) | ë (kiel en la albana: ë, k-u germane: e (en: Katze, Tasse, gehen, …)); y (kiel rusa: ы kaj pola: y, resp. turka: ı) kaj å (kiel en sveda, norvega kaj dana lingvoj) | ||
Version vom 17:51, 29. Sep. 2010
Vorlage:Informkesto lingvo La Dzitaka lingvo najbaras sudokcidente al la Kitaka lingvo kaj distingiĝas per la jenaj trajtoj.
pliaj vokaloj
ë (kiel en la albana: ë, k-u germane: e (en: Katze, Tasse, gehen, …)); y (kiel rusa: ы kaj pola: y, resp. turka: ı) kaj å (kiel en sveda, norvega kaj dana lingvoj)
| Kitaka | Dzitaka | Kit. ekz. | Dzitaka ekz. | Esperante |
|---|---|---|---|---|
| i | ë | dik | dëk | dek |
| u | y (antaŭ j) | múju | myju | nazo |
| uj | yj | |||
| e | i (antaŭ g,k) |
anstataŭigo de la diftongoj ekzistantaj nur en malmultaj lingvoj
| Kitaka | Dzitaka | Kit. ekz. | Dzitaka ekz. | Esperante |
|---|---|---|---|---|
| iw | ý | biw | bý | dek |
| ea | ē | mêa | mē | kun |
| ea | ā (antaŭ a) | meáka | māka, māja | mola |
| ia | ī | niátu | nīdu | intenco |
| oa | å | koas | kås | pro |
| oa | ō (antaŭ o,u) | noátu | nōdu | vizaĝo |
| ua | ū | taguáto | tagūdu | aglo |
| ie | ī | vieśa | vīźa | publika |
| ao | aw | ćaohhu | ćáwk(h)u | batalo |
| eo | ew | heóhko | héwko | pipo |
| io | ī | rioću | rīću | planedo |
| uo | ū | na-puóśa | na-pūźa | ornami |
multaj ŝanĝiĝoj en la konsonantaro
| Kitaka | Dzitaka | Kit. ekz. | Dzitaka ekz. | Esperante |
|---|---|---|---|---|
| b | w (inter vokaloj) | ájbu | ájwu | honto |
| d | d˛; (inter vokaloj) | adíku | ad˛íku, ad˛ëju | karibuo |
| f | p(h) | akéfi | akép(h)ë, ajép(h)ë | mishumuro |
| g | ğ (inter vokaloj, sed ne antaŭ diftongo) | roágu | rōğu | korno |
| gw | b | |||
| h | - (antaŭ konsonanto) | heóhko | héwko | pipo |
| hh | k(h) | ćaohhu | ćáwk(h)u | batalo |
| k | j (inter vokaloj {dial.}) | meáka | māka, māja | mola |
| kt | ć | nákti | náćë | nokto |
| kw | p | éskwi | éspë | foko |
| l | -r {dial.} | nal | nal, nar | kvar |
| m | -n, n (antaŭ d,t) | ímti | íntë | momento |
| n | m (antaŭ b,p,v,w) | anpíre' | ámpir | malantaŭ |
| p | v (inter vokaloj) | alépu | alévu | vulpićo |
| pt | t | ćépti | ćétë | teknologio |
| s | z (inter vokaloj) | ájasu | ájazu | erco |
| ś | ź (inter vokaloj) | vieśa | vīźa | publika |
| t | d (inter vokaloj) | noátu | nōdu | vizaĝo |
10 kazoj: (k-u Dzitak-najbarajn dialektojn)
| kazo | finaĵo | Esperante | |
|---|---|---|---|
| 1. | nominativo | - | - |
| 2. | genitivo | -dzë, -në | de |
| 3. | dativo-lativo | -ky | al |
| 4. | akuzativo | -n | -n |
| 5. | ablativo | -ke | de |
| 6. | instrumentalo | -gë | kun, per |
| 7. | ne sude! | -bel | en, en -n, de en/el |
| 8. | -pe(w) | super, super -n, de super | |
| 9. | -ta | ĉe, ĉe -n, de ĉe | |
| 10. | lokativo | -pë | ĉe, en, sur, … |
Forigo de 3distingo
- foriĝo de la X-saj, X-ku, X-ket-sistemo de distingo kaj anstataŭiĝo per X …, X …-n (post substantivo, adjektivo aŭ pronomo koncerna), ot X …
Foriĝo de la postpozicioj
La Dzitaka ne havas postpoziciojn male al la Kitaka kaj la Gvodekaj lingvoj, sed same kiel la Ĝiga kaj Njaka lingvoj.
La genroj ĉe la pronomoj malaperas
| pers. | Kitaka sg. | Dzitaka sg. | esp-e | Kit. pl. | Dzitaka pl. | esp-e |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | mi, mo, mu | - | mi | vo, naj | vo | ni (inkl.) |
| aki, ako, aku | - | |||||
| ŋa | ŋa | ŋari, toj | ŋárë | ni (ekskl.) | ||
| 2 | ti, to, tu | - | ci | ju | (ju) | vi |
| si, so, su | - | |||||
| kámi | kamë | kámiri | kamë´rë | vi | ||
| 3 | émi, émo, ému | - | ŝi, ĝi, li | lo | (lo) | ili |
| ísi, íso, ísu | - | |||||
| paj | paj | pájri | pájrë | ili | ||
| 4 | ha | ha | ŝi, ĝi, li | hári | hárë | ili |
Ŝanĝoj ĉe la aspektomorfemoj
- tân fariĝas sufikso -tân- kaj -aćk- ne ekzistas
Analita pasivo
- forigo de la pasivaj sufiksoj -ew-, -ikt- kaj anstataŭigo per formoj el na-ésa/na-héma + participo pasiva (bë-, bël-, bës- [Kit.: bi-, bil-, bis-])
| Kitake | esp-e | Dzitake |
|---|---|---|
| Íti telúbewa. | Itino estas amata. | Ë́të te'sa bë-lúba. |
| Paolu labúsewa. | Paŭlo estis kisita. | Páwlu laésa bë-ćóka./bë-ćója. |
Ŝanĝoj en la vortaro
- la ĉefaj sinonimoj de la Kitaka preskaŭ malaperas kaj la dua-, tria- aŭ kvara-ranga iĝas anstataŭaĵo, ekz.: kit.: máti "okulo" sinonimas kun: míki > dzit.: më´kë; kit.: ábru "plumo" sinonimas kun túpru > dzit.: túpru, túplu
Prunteprenoj el la Kropua
Pruntedonoj en la Kropuan
Ŝanĝoj ĉe la tabelvortoj
- foriĝo de la formoj je enáj- el la tabelvortoj kaj transpreno de koj- tien
| Kitake | esp-e | dzitake |
|---|---|---|
| enáje, -o / koj(e,o) | tiu, tio | kóje, kójo |
| enájilan / kójpi | tie | kójlan |
| enájilanku / kojt | tien | kójvej |
| enájilanket / - | de tie | kójfor |
- ŝanĝo de la tabelformoj je -lan-ku kaj -lan-ket al -vej kaj -for
| kvílanku | kien | kvúvej |
| kvílanket | de kie | kvéfor |
Ranga aliordigo ĉe la numeraloj
- nur ekzistas la sub-rangaj formoj por la jenaj numeraloj, tiel ke rangeco foriĝas (enkrampaj formoj restas en dialektoj)
| Kitake | esp-e | dzitake |
|---|---|---|
| liŋ, nis | nul | lëŋ |
| ojn, ic, pal | unu | ëc |
| ek, snew | du | (ik), snew |
| kum, tir | tri | tër |
| kek, dor, nal, vat | kvar | nal, nar |
| piŋ, vit | kvin | (pëŋ), vët |
| śaś, muc, mot | ses | (śaś), muc |
| pit, poŋ | sep | (pët), poŋ |
| bat, wal | ok | (bat), wal, war |
| gao, kwajs | naŭ | (gao), pajs |
| dik, biw | dek | bý |
Alia akcentado
- La akcento pli regulas ol la Kitaka, nome ke ĉiuj neinterjekcioj akcentas sur la antaŭlasta silabo, eĉ se aperas sufikso(j) kaj ĉiuj interjekcioj akcentas sur la lasta silabo. Do la akcento-maniero similas al la Keĉua lingvo.
